حق حضانت چیست؟

حضانت به وضعیت حقوقی و قانونی مربوط می‌شود که در آن یک شخص، به عنوان والد یا نگهدارنده قانونی، مسئولیت نگهداری و تربیت فرزند یا کودکی را برعهده دارد که از نظر قانونی در زیر نسل قانونی یا سن قانونی به حساب می‌آید. در اصطلاح، این فرآیند به عنوان “حضانت” شناخته می‌شود.

انواع حق حضانت

حق حضانت در صورت فوت یکی از والدین

در صورت فوت یکی از والدین، مسئله حق حضانت تبدیل به موضوعی حساس و مهم می‌شود که نیاز به تصمیم‌گیری مناسب دارد. در این حالت، اگر یکی از والدین فوت کند، حق حضانت به دیگر والد باقی می‌ماند، مگر اینکه مراجع قضائی بر اساس منافع و سلامت روحی و روانی کودک تصمیم به سلب حق حضانت از والد باقی‌مانده بگیرند.

در اغلب موارد، اگر والد زنده، دیگر والد حق حضانت را بر عهده می‌گیرد. این موضوع به این دلیل است که معتقد است که والد زنده بهترین فرد برای مراقبت، نگهداری و تربیت کودک است. با این حال، همانند موارد سلب حضانت، اگر والد زنده ناتوان یا نامناسب برای مراقبت از کودک به نظر برسد، مراجع قضائی می‌توانند حق حضانت را به دیگر افراد منتقل کنند.

در مواردی که والد دیگر نیز فوت کند یا ناتوان به مراقبت از کودک باشد و هیچ والد زنده دیگری نیز وجود نداشته باشد، مسئله حق حضانت به شدت پیچیده‌تر می‌شود. در این صورت، مراجع قضائی به طور جداگانه نقشه‌رسی می‌کنند و بر اساس مصلحت کودک، ممکن است حق حضانت را به نزدیک‌ترین خانواده یا شخص از جانب مادر یا پدر کودک انتقال دهند.

در همه حالات، تصمیم‌گیری‌های مراجع قضائی به منظور تعیین حق حضانت، بهترین منافع کودک را در نظر می‌گیرد. برای اطمینان از حفظ حقوق کودک و رعایت منافع او، در صورت بروز چنین مواردی، بهتر است با مشاور حقوقی مراجعه کنید تا در روند حقوقی مرتبط با حضانت کمک و مشاوره حرفه‌ای دریافت کنید.

حق حضانت در صورت جدایی زن و مرد

حق حضانت در صورت جدایی زن و مرد به مسئله مراقبت و تربیت کودکان پس از جدایی اختصاص دارد. در این موقعیت، پس از جدایی زن و مرد که دارای فرزند(ها) هستند، باید تصمیم‌گیری درباره حق حضانت کودکان اتخاذ شود. حق حضانت بر عهده آن والد قرار می‌گیرد که مسئولیت مراقبت و تربیت کودکان را به عهده می‌گیرد.

در اغلب کشورها، شامل ایران نیز، دو نوع حق حضانت وجود دارد:

۱٫ حضانت مشترک: در این حالت، هر دو والد حق حضانت بر کودکان خود را دارند و به طور مشترک به مراقبت و تربیت آن‌ها می‌پردازند. این نوع حضانت نیازمند همکاری و تعاون بین والدین است تا کودکان به خوبی از هر دو والد مراقبت شوند.

۲٫ حضانت تنها یکی از والدین: در این حالت، حق حضانت کامل بر کودک به یکی از والدین اختصاص می‌یابد و والد دیگر حقوق و تماسات معینی با کودک را دارد اما مسئولیت مراقبت اصلی بر عهده والد حاکم بر حضانت است.

تصمیم‌گیری در مورد حق حضانت ممکن است به دو صورت انجام شود:

۱٫ توافقی (صلحی): والدین به صورت داوطلب و با توافق مشترک تصمیم به تقسیم وقت مراقبت از کودکان می‌گیرند. این روش بهترین گزینه است که از اختلافات و تنش‌های بیشتر بین والدین جلوگیری می‌کند و به کودکان اجازه می‌دهد به طور مساوی از حضور والدین خود لذت ببرند.

۲٫ تصمیم قضایی: در صورتی که والدین نتوانند به توافق برسند یا موافقت کنند، مراجع قضائی تصمیم می‌گیرند و حق حضانت را بر اساس منافع و بهترین مصلحت کودک تعیین می‌کنند. این تصمیم ممکن است با مطالعه موارد مختلف شامل نظر روان‌شناسی، محیط زندگی، نیازها و علایق کودک صورت گیرد.

در هر صورت، هدف اصلی تعیین حق حضانت، حفظ منافع و سلامت کودکان است. بهتر است در صورت بروز جدایی، این موضوع را با مشاور حقوقی مطرح کرده و از نکات قانونی و حقوقی مرتبط با حق حضانت و کودکان آگاه شوید تا تصمیم‌گیری مناسب و بهترین حل برای کودکان شما انجام شود.

سلب حضانت (موارد زوال حق حضانت)

سلب حضانت به معنای لغو حق حضانت یکی از والدین نسبت به فرزند(ها) است. این امر به طور معمول در مواردی اتفاق می‌افتد که به نظر قضایی یا مقام مسئول، حفظ منافع و سلامتی کودک با حضانت یکی از والدین تضمین نمی‌شود یا حضانت ایشان می‌تواند برای کودک خطرناک باشد. بنابراین، با صدور حکم قضایی، حق حضانت از طرف یکی از والدین سلب شده و به والد دیگر اختصاص داده می‌شود یا در برخی موارد حضانت به شخص ثالث، مانند یک فامیل یا مؤسسه، واگذار می‌شود.

موارد سلب حضانت ممکن است به عنوان مثال عبارت باشند از:

۱٫ عدم توانائی یکی از والدین در ارائه مراقبت مناسب: اگر یکی از والدین به دلیل مشکلات روانی، اعتیاد، بیماری جسمی یا هر علت دیگری قادر به ارائه مراقبت و مسئولیت‌پذیری نسبت به کودک نباشد، حضانت از ایشان سلب می‌شود.

۲٫ خطر جدی برای ایمنی کودک: اگر والدین یا یکی از والدین تهدیدی جدی برای ایمنی و سلامت کودک ایجاد کنند، مثلاً به دلیل خشونت، آزار جنسی یا سوء مصرف مواد مخدر، ممکن است حضانت از ایشان سلب شود.

۳٫ عدم توانائی والدین برای تامین نیازهای اساسی کودک: اگر یکی از والدین نمی‌تواند نیازهای اساسی مانند مسکن، غذا، پوشاک و آموزش کودک را تامین کند، حضانت از ایشان ممکن است سلب شود.

۴٫ نقض حقوق ولایی و سلامت کودک: اگر والدین به طور مستمر حقوق ولایی کودک را نقض کنند و به صورت مداوم نیازهای زندگی ایشان را اهمیت ندهند، ممکن است حضانت از ایشان سلب شود.

تصمیم گیری در مورد سلب حضانت به طور معمول توسط یک دادگاه یا مقام مسئول انجام می‌شود. این تصمیم بر اساس مدارک و شواهدی که توسط وکلای حقوقی، متخصصین روان‌شناس و مقام‌های مرتبط بررسی می‌شود. همچنین، تصمیم‌گیری به منافع و خوبی‌های کودک تا زمان بالغ شدن ایشان توجه می‌کند تا زندگی سالم و ایمنی برای ایشان فراهم شود.

تکلیف و اجبار به حضانت