تعریف عسر و حرج در قانون

عسر و حرج در قانون به مواردی اشاره دارد که ایجاد وضعیتی برای یکی از اعضای زندگی مشترک، به ویژه زن، با سختی و غیر قابل تحملی همراه می‌شود. این وضعیت ممکن است زندگی او را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و نیاز به تداخل قانونی داشته باشد.

موارد عسر و حرج در قانون

ترک زندگی مشترک: زندگی مشترک ممکن است به گونه‌ای تحت فشار قرار گیرد که ادامه آن برای یکی از طرفین غیرممکن یا بسیار دشوار شود.

کتک زدن: واقعه‌های خشونت آمیز و کتک‌زدن توسط همسر یا همسرانه می‌تواند به عنوان عسر و حرج مورد تشخیص قرار گیرد.

اعتیاد: اگر یکی از زوجین به مواد مخدر یا الکلی وابسته باشد و این اعتیاد وضعیت زندگی مشترک را تحت تاثیر قرار دهد، این نیز به عنوان عسر و حرج در نظر گرفته می‌شود.

بیماری صعب‌العلاج: اگر مرد به بیماری صعب‌العلاجی مبتلا شود که وضعیت زندگی مشترک را به شدت تحت تاثیر قرار دهد، می‌تواند به عنوان عسر و حرج تلقی شود.

نحوه اثبات عسر و حرج

اثبات عسر و حرج معمولاً از طریق شواهد و ادله مختلف انجام می‌شود. این شواهد می‌توانند شامل شهادت شهود، نظریه پزشکی قانونی، مدارک پزشکی، و سایر موارد مشابه باشند. اهمیت اثبات عسر و حرج در مورد تصمیم‌گیری‌های قانونی مرتبط با طلاق و حقوق زنان بسیار مهم است.

معرفی و کاربرد عسر و حرج در موارد طلاق

عسر و حرج یکی از قوانین اسلامی است که در موارد مختلف قابل استناد است، اما یکی از کاربردهای مهم آن در پرونده‌های طلاق است. به این معنا که اگر زن در طول زندگی مشترک خود با شوهر به گونه‌ای دچار عسر و حرج یا سختی شدیدی شود که این وضعیت برای او غیرقابل تحمل باشد، می‌تواند درخواست طلاق نماید.

حق طلاق و طلاق عسر و حرج

حق طلاق در اسلام به مرد تعلق دارد، اما زنان تنها در موارد خاصی که قوانین اسلامی این امکان را پیش‌بینی کرده‌اند، می‌توانند درخواست طلاق نمایند که یکی از موارد این حق، طلاق عسر و حرج است.

مفهوم و تعریف عسر و حرج در طلاق

در قانون مدنی، حق طلاق اصولاً مختص مردان است و آنها می‌توانند بدون داشتن دلیل موجهی هم طلاق دهند، حتی با پرداخت تسهیلات مالی به همسر خود. اما زنان برای درخواست طلاق از شوهر خود نیاز به داشتن دلیل محکمه‌پسند دارند و باید از راهکارهایی که در قوانین مدنی تعیین شده، استفاده کنند.

یکی از روش‌های مهم طلاق از سوی زنان، آن است که زن از شوهر خود در زمان عقد ازدواج، حق طلاق یا حق وکالت در طلاق را بگیرد. همچنین، زنان می‌توانند با استناد به شروط تعیین شده در سند ازدواج، درخواست طلاق دهند. علاوه بر این، گاهی وقت‌ها شرایطی در زندگی مشترک پیش می‌آید که تحمل آنها برای زنان بسیار مشکل است و با استناد به این شرایط، می‌توانند درخواست طلاق دهند.

این نوع طلاق با استفاده از عسر و حرج شناخته می‌شود و ممکن است به عنوان “طلاق عسر و حرج” نیز نامگذاری شود. اما چه مفهومی به عسر و حرج داده می‌شود؟

عسر و حرج به وجود آمدن وضعیتی اشاره دارد که تداوم زندگی مشترک را برای زن با مشقت و سختی غیرقابل تحمل می‌کند. در واقعیت، عسر و حرج به شرایطی اشاره دارد که تحمل آن برای زن به علت مشقت و سختی‌های غیرعادی در زندگی مشترک، بسیار دشوار است. در صورتی که دادگاه عسر و حرج زن را تایید کند، حکم طلاق صادر خواهد شد.

در ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، عسر و حرج به این صورت تعریف شده است: “عسر و حرج، عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه، با مشقت، همراه ساخته و تحمل آن، مشکل باشد.” بر این اساس، تعریف عسر و حرج به شرایطی اشاره دارد که تحمل آن برای زن بسیار مشکل است و به علت شرایط غیرمعمول در زندگی مشترک، نمی‌تواند به آن ادامه دهد.

موارد عسر و حرج در قانون مدنی

در قسمت قبلی، تعریف عسر و حرج بر اساس قانون مدنی را بررسی کردیم. حالا به سوالی می‌پردازیم که عسر و حرج زن در چه مواردی تشخیص داده می‌شود.

تبصره ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، برخی مصادیق و موارد عسر و حرج زن را ذکر می‌کند. با این حال، همانطور که تعریف عسر و حرج اشاره کرد، هر وضعیتی که منجر به مشقت برای زن شود به نحوی که تحمل آن برای وی غیرممکن و دشوار باشد، ممکن است سبب ایجاد حق طلاق شود. این مسئله محدود به موارد خاص نیست، بلکه در هر موقعیت خاصی ممکن است وضعیتی وجود داشته باشد که برای زن به عنوان عسر و حرج شناخته می‌شود.

بنابراین، تبصره ماده مذکور اشاره به این موضوع می‌کند که مواردی که ذکر شده‌اند، مانع از این نمی‌شود که دادگاه موارد دیگری را به عنوان عسر و حرج زن تأیید کند و بر اساس آن، حکم طلاق زن را صادر کند. با این توضیحات، مواردی که در قانون مدنی به عنوان عسر و حرج شناخته می‌شوند عبارتند از:

ترک زندگی مشترک توسط شوهر: اگر مرد به مدت شش ماه متوالی یا نه مال متناوب در طول یک سال، بدون دلیل موجهی همسر و فرزندان خود را ترک کند و دسترسی به آنها را قطع کند.

اعتیاد مرد به مواد مخدر یا الکل: اگر اعتیاد مرد به مواد مخدر یا مصرف مداوم الکل به گونه‌ای باشد که به زندگی مشترک زن و شوهر آسیب وارد کند و مرد از ترک اعتیاد امتناع کند یا امکان ترک اعتیاد به علت مشکلات جسمی تأیید شده توسط پزشک وجود نداشته باشد.

محکومیت قطعی مرد: اگر مرد برای مدت ۵ سال یا بیشتر به حبس محکوم شود و این محکومیت قطعی و لازم‌الاجرا باشد.

ضرب و شتم یا سوءرفتار با زن: اگر مرد به زن خود به صورت مستمر و به شدت حمله کند یا با توجه به وضعیت زن، این نوع سوءرفتار قابل تحمل نباشد.

بیماری صعب‌العلاج مرد: اگر مرد به یکی از بیماری‌های صعب‌العلاج مبتلا شود که ممکن است شامل بیماری‌های روانی یا مسری باشد و این بیماری به زندگی مشترک زوجین آسیب وارد کند و توسط تشخیص پزشک تأیید شود، زن می‌تواند درخواست طلاق عسر و حرج نماید.

طلاق با استناد به عسر و حرج زن

در قسمت قبلی، به تعریف عسر و حرج و مصادیق آن پرداختیم. در این قسمت، به طلاق با استناد به عسر و حرج زن می‌پردازیم.

با توجه به ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، اگر زوجیت به گونه‌ای باشد که به زن عسر و حرج یا سختی غیرمعمولی وارد کند، زن می‌تواند به دادگاه یا حاکم شرع مراجعه کرده و درخواست طلاق کند. یک نکته مهم در مورد طلاق با استناد به عسر و حرج زن وجود دارد: اگر دادگاه عسر و حرج زن را تأیید کند، دادگاه می‌تواند مرد را مجبور به طلاق کردن زن نماید. بنابراین، در طلاق با استناد به عسر و حرج زن، نیازی به رضایت مرد برای طلاق زن نیست.

حتی اگر اجبار مرد به طلاق کردن زوجه امکان‌پذیر نباشد، زن با اجازه قاضی می‌تواند طلاق دهد. پس از صدور حکم طلاق، می‌تواند با مراجعه به دفاتر ثبت ازدواج و طلاق، طلاق را ثبت کند. توجه داشته باشید که امکان رجوع به طلاق توسط مرد بعد از صدور حکم طلاق زن به استناد عسر و حرج وجود نخواهد داشت.

برای طلاق با استناد به عسر و حرج زن، زن باید ابتدا نمونه دادخواست طلاق به استناد عسر و حرج را تنظیم کرده و این دادخواست را از طریق مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت نماید. همچنین می‌تواند پس از ثبت‌نام در سامانه ثنا، دادخواست را در سایت remission.adliran.ir/PetitionEdit.aspx ثبت کرده و در طی فرایند رسیدگی به دعوی در دادگاه خانواده شرکت نماید و عسر و حرج خود را اثبات کند.

سوالات متداول

۱- تعریف عسر و حرج چیست؟

در ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، عسر و حرج زن به این صورت تعریف شده است: “عسر و حرج عبارت است از وضعیتی که ادامه زندگی را برای زن با سختی و مشقت همراه نماید و تحمل آن بسیار مشکل باشد.” برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید مقاله مرتبط را مطالعه نمایید.

۲- موارد عسر و حرج در قانون شامل چیست؟

موارد عسر و حرج در قانون شامل ترک زندگی مشترک، اعتیاد مرد به مشروبات الکلی و مواد مخدر، ضرب و شتم زن، یا بیماری‌های صعب‌العلاج وی است. اما در مواردی غیر از آن نیز ممکن است برای زن عسر و حرج رخ دهد که برای آشنایی با آن می‌توانید مقاله مرتبط را مطالعه نمایید.

۳- نحوه اثبات عسر و حرج زن چگونه است؟

اثبات عسر و حرج زن در دادگاه در هر مورد خاص می‌تواند با استفاده از ادله اثبات دعوا انجام شود که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به شهادت شهود و مطلعین، اقرار مرد، یا نظریه پزشک اشاره نمود. شرح بیشتر در این خصوص در مقاله مرتبط ارائه شده است.

دریافت مشاوره

شما می توانید برای دریافت ماوره از موسسه حقوقی وکیل من با شماره ۸۷۲۰ ۶۰۰ ۰۹۱۲ تماس بگیرید و یا به بخش تماس با وکیل من مراجعه کنید.